Theo thống kê sơ bộ của Tổng cục Hải quan Việt Nam, trong 5 tháng đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang châu Phi giảm 6,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Riêng đối với thị trường Algeria, kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt 69 triệu USD, giảm 17%. Về xuất khẩu của các nước châu Phi sang Việt Nam, kim ngạch giảm nhẹ 1,2%. Những mặt hàng bị tác động mạnh nhất là nguyên liệu bông, điều thô, gỗ, đồng và một số khoáng sản khác.

Châu Phi vẫn là thị trường tiềm năng của Việt Nam bất chấp đại dịch

Tuy nhiên, xuất khẩu sang một số nước châu Phi vẫn có kim ngạch tăng, chủ yếu do các quốc gia này tăng nhập khẩu nhu yếu phẩm, nhất là gạo, bánh kẹo, sản phẩm ngũ cốc, hạt tiêu, điều nhân... để dự phòng trong mùa dịch. Chẳng hạn, đối với thị trường Senegal, xuất khẩu mặt hàng gạo của Việt Nam đã tăng đột biến 26 lần về lượng và 18,3 lần về giá trị, góp phần kéo tổng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này tăng 88,6%, trong khi xuất khẩu tất cả các mặt hàng khác đều giảm mạnh.

Năm 2019, trao đổi thương mại giữa Việt Nam và châu Phi đạt 7,4 tỷ USD, trong đó Việt Nam xuất khẩu 3,4 tỷ USD hàng hóa các loại, tăng 17% so năm 2018. Vì vậy, doanh nghiệp cần tỉnh táo để không bỏ lỡ những cơ hội mà thị trường này mang lại.

Theo nghiên cứu của Bộ Nông nghiệp Mỹ, các nước Tây Phi năm 2020 sẽ tăng nhập khẩu gạo, như Senegal (tăng 13,6%, tương đương 1.250.000 tấn), Mali (tăng 16,6%, tương đương 350.000 tấn).

Các nhóm hàng, mặt hàng khác mà các nước châu Phi có nhu cầu cao là thuốc tân dược, máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng, phương tiện vận tải, linh kiện ô tô, xe máy, chất dẻo nguyên liệu, quần áo…

Châu Phi đang phải nhập khẩu 94% nhu cầu về thuốc (16 tỷ USD), trong đó 75% đến từ châu Âu, Ấn Độ và Trung Quốc.

Các doanh nghiệp cần kiên trì khi làm ăn với các đối tác tại khu vực này

Về nhập khẩu của Việt Nam, hiện giá các loại nguyên liệu (trừ vàng) trên thế giới nói chung và tại châu Phi nói riêng đang giảm mạnh. Trong 7 tháng vừa qua, giá dầu thô đã sụt giảm trên 50%, trong khi châu Phi được xem là một trong những khu vực xuất khẩu dầu thô lớn nhất trên thế giới. Từ tháng 1/2020, giá nguyên liệu không phải dầu mỏ cũng giảm 30%, trong đó nhôm giảm 0,49%, đồng giảm 0,47% và chì giảm 1,64%, ca cao giảm 21%, bông giảm 18%... Vì vậy, doanh nghiệp Việt Nam có thể xem xét khả năng tăng nhập khẩu các mặt hàng nói trên từ khu vực này.

Trên bình diện hội nhập quốc tế, mặc dù bị trì hoãn do dịch COVID - 19, song các nước châu Phi vẫn đang nỗ lực để Khu vực Thương mại Tự do châu Phi (AFCFTA) sớm được thực thi. Liên minh châu Phi ước tính AFCFTA sẽ gia tăng thương mại nội khối châu Phi lên gần 60% vào năm 2022 và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế châu lục.

Các chính phủ châu Phi đã và đang khuyến khích đầu tư nước ngoài vào ngành công nghiệp chế biến, phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng, thay vì xuất khẩu sản phẩm thô. Vì vậy, ngoài thương mại thông thường, các doanh nghiệp tư nhân cũng cần tính đến khả năng hợp tác, đầu tư tại châu Phi để tận dụng những lợi thế về nhân công, nguyên liệu và ưu đãi về xuất xứ.

Châu Phi có 54 nước với các thể chế và định hướng phát triển khác nhau, có nhiều luật, tiêu chuẩn, tập quán cũng khác nhau, chưa kể thủ tục hành chính còn rườm rà khiến chi phí hoạt động của doanh nghiệp tương đối cao.

Do vậy, các doanh nghiệp cần kiên trì khi làm ăn với các đối tác tại khu vực này, từng bước thiết lập quan hệ, giữ chữ tín, có thể nghiên cứu, tiếp cận theo thị trường lớn hoặc theo khối thị trường như Liên minh Kinh tế - Tiền tệ Tây Phi, Cộng đồng Kinh tế-Tiền tệ Trung Phi, Thị trường chung Đông và Nam Phi.

Viên Minh