Người dân xã Thu Lũm chăm sóc cây thất diệp nhất chi hoa.

Giải bài toán sinh kế từ lợi thế khí hậu và đất rừng

Báo Lai Châu đưa tin, trong ký ức của nhiều người dân Thu Lũm, mảnh đất này từng gắn liền với vòng luẩn quẩn của các loại cây trồng truyền thống như ngô, sắn và lúa nương. Do đặc thù địa hình đồi núi cao, dốc, việc canh tác qua nhiều năm đã khiến đất đai dần trở nên kiệt quệ, bạc màu. Hệ quả tất yếu là năng suất cây trồng ngày càng sụt giảm, hiệu quả kinh tế mang lại rất thấp, không đủ để đảm bảo một cuộc sống ổn định. Bài toán sinh kế trở nên nan giải, đòi hỏi một hướng đi mới mang tính đột phá.

Đứng trước thực trạng đó, cấp ủy và chính quyền xã Thu Lũm đã chủ động phân tích, đánh giá và nhận thấy tiềm năng to lớn bị bỏ ngỏ. Đó chính là điều kiện khí hậu mát mẻ quanh năm và diện tích đất rừng rộng lớn, một "món quà" của tự nhiên rất phù hợp cho sự phát triển của các loại cây dược liệu có giá trị cao. Từ nhận thức này, một định hướng chiến lược đã được vạch ra: thực hiện cuộc cách mạng chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Thay vì bám víu vào cây lương thực ngắn ngày, xã tập trung vận động người dân đưa các loại cây dược liệu chủ lực như sa nhân, thảo quả, và đặc biệt là các loài quý hiếm như sâm Lai Châu, thất diệp nhất chi hoa... vào trồng chuyên canh dưới tán rừng, vừa tận dụng đất, vừa bảo vệ rừng.

Chia sẻ về quá trình này, ông Lý Chuỳ Hừ - Phó Chủ tịch UBND xã Thu Lũm cho biết: “Những năm gần đây, xã đặc biệt chú trọng việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi sao cho phù hợp nhất với điều kiện thực tiễn của địa phương. Chúng tôi xác định không thể làm theo phong trào mà phải có lựa chọn mang lại hiệu quả kinh tế cao. Xã đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân mạnh dạn thay thế các loại cây trồng truyền thống năng suất thấp sang trồng các loại cây có giá trị kinh tế cao hơn. Song song với đó, xã chủ động phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chuyên môn để tổ chức hướng dẫn kỹ thuật, đồng thời triển khai các chính sách hỗ trợ vốn cho người dân. Nhờ sự vào cuộc đồng bộ này, năng suất và chất lượng cây trồng của xã ngày càng được nâng lên và đi vào ổn định, đầu ra cho sản phẩm cũng thuận lợi hơn trước rất nhiều”.

Để biến định hướng thành hiện thực, đưa cây dược liệu thực sự trở thành cây trồng chủ lực và là động lực thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển bền vững, xã Thu Lũm đã triển khai hàng loạt giải pháp hỗ trợ thiết thực. Thời gian qua, xã liên tục phối hợp tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật chuyên sâu. Người dân được học bài bản từ khâu trồng, chăm sóc, đến kỹ thuật thu hoạch và các phương pháp chế biến, bảo quản dược liệu. Không chỉ dừng lại ở các lớp học lý thuyết, cán bộ từ Phòng Kinh tế xã đã thường xuyên "ba cùng" – cùng ăn, cùng ở, cùng làm – với bà con. Họ trực tiếp xuống từng bản làng, cầm tay chỉ việc, giúp bà con từ khâu lựa chọn cây giống chuẩn, hướng dẫn chi tiết quy trình trồng, cách thức vun xới, kỹ thuật phát cỏ, thời điểm thu hoạch quả tối ưu, cho đến phương pháp phơi sấy, nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của sản phẩm đạt mức cao nhất.

Quả ngọt, đòn bẩy và định hướng phát triển bền vững

Người dân bản Thu Lũm (xã Thu Lũm) chia sẻ kinh nghiệm phát triển cây sa nhân.

Một trong những yếu tố then chốt đảm bảo sự thành công của mô hình chính là giải quyết bài toán đầu ra. Nhận thức rõ điều này, chính quyền xã đặc biệt chú trọng việc kết nối tiêu thụ sản phẩm. Xã đã chủ động làm cầu nối, phối hợp với các đơn vị chuyên môn và các doanh nghiệp thu mua để từng bước xây dựng chuỗi liên kết bền vững, khép kín từ khâu sản xuất đến bàn tay người tiêu dùng. Song song với việc tìm kiếm thị trường, xã tích cực vận động người dân thay đổi tập quán sản xuất nhỏ lẻ, manh mún. Bà con được khuyến khích liên kết lại thành các nhóm, tổ hợp tác sản xuất. Mục tiêu là hình thành các vùng trồng tập trung quy mô lớn, sản xuất theo hướng hàng hóa chuyên nghiệp. Mô hình liên kết này mang lại lợi ích kép: vừa giúp người dân có thêm điều kiện để trao đổi, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, vừa giúp giảm chi phí sản xuất (nhờ mua chung vật tư, giống) và quan trọng nhất là nâng cao khả năng đàm phán, tiêu thụ sản phẩm khi có sản lượng lớn, đồng đều về chất lượng.

Những nỗ lực đồng bộ đó đã mang lại "quả ngọt". Hiện nay, diện mạo nông nghiệp của Thu Lũm đã hoàn toàn thay đổi. Toàn xã đã phát triển được một vùng dược liệu trù phú với hơn 370ha sa nhân, 400ha thảo quả, cùng với đó là gần 2ha diện tích trồng thử nghiệm các loại sâm quý như sâm Lai Châu và thất diệp nhất chi hoa, phân bổ tại hầu hết các bản. Đáng chú ý, người dân đã chủ động ứng dụng kỹ thuật để nâng cao giá trị sản phẩm. Các hộ trồng thảo quả đã tự đầu tư làm lò sấy khô, giúp bảo quản sản phẩm tốt hơn, giữ được hương vị chuẩn và đảm bảo chất lượng, bán ra thị trường với giá cao, ổn định ở mức khoảng 120 nghìn đồng/kg. Trong khi đó, các gia đình trồng sa nhân chủ yếu bán quả tươi, cũng thu về mức giá tốt từ 75 – 80 nghìn đồng/kg. Cây dược liệu đã thực sự tạo ra sinh kế ổn định, giúp người dân yên tâm bám đất, giữ rừng.

Từ chỗ chỉ đủ ăn, nhiều hộ gia đình ở Thu Lũm nay đã vươn lên làm giàu. Nhờ đầu tư phát triển cây dược liệu, con số hộ có thu nhập từ 100 đến 200 triệu đồng mỗi năm ngày càng tăng. Thành công này đã tạo ra đòn bẩy mạnh mẽ, góp phần đưa thu nhập bình quân đầu người của toàn xã đạt 35 triệu đồng/năm. Quan trọng hơn, tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân trên 5% hằng năm là một con số ấn tượng, cho thấy sự thay đổi mang tính toàn diện. Đời sống của bà con đã khá hơn trước rất nhiều; nhiều gia đình nay đã có điều kiện để xây dựng nhà cửa khang trang, kiên cố, mua sắm các phương tiện, thiết bị hiện đại phục vụ cả sản xuất và sinh hoạt hàng ngày.

Câu chuyện của gia đình ông Chu Chu Phạ ở bản Pa Thắng là một minh chứng sống động cho sự thay đổi này. Ông Phạ là một trong những hộ tiên phong mạnh dạn đưa cây sa nhân và thảo quả về trồng dưới tán rừng. Ông Phạ phấn khởi chia sẻ: “Trước kia, gia đình tôi cũng như nhiều nhà khác, chỉ biết trồng ngô, trồng sắn. Thu nhập làm ra không đủ trang trải sinh hoạt, cuộc sống rất vất vả. Từ khi được vận động chuyển sang trồng dược liệu, gia đình tôi đã có của ăn của để. Mỗi năm, riêng tiền bán dược liệu cũng thu về gần 70 triệu đồng, cuộc sống đã khá hơn trước rất nhiều. Cái hay của mô hình này là trồng dược liệu dưới tán rừng không tốn nhiều công chăm sóc, mà mình lại giữ được rừng, đất không bị rửa trôi, bạc màu như khi trồng sắn, ngô nữa”. Nhìn thấy hiệu quả rõ rệt, ông Phạ cho biết thời gian tới, gia đình sẽ tiếp tục mở rộng thêm diện tích trồng sa nhân, đồng thời tích cực áp dụng khoa học kỹ thuật mới vào khâu trồng, chăm sóc, và đặc biệt là bảo quản, sơ chế để bán được giá cao hơn.

Với những kết quả đã đạt được, Thu Lũm xác định phát triển cây dược liệu là hướng đi chiến lược và lâu dài. Trong thời gian tới, xã sẽ tiếp tục công tác tuyên truyền, vận động người dân mở rộng diện tích, tập trung vào các bản có điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu mát mẻ lý tưởng như U Ma Tu Khoòng, Ló Na, và Pa Thắng. Cùng với việc mở rộng quy mô, chất lượng cũng sẽ được nâng cao thông qua việc tăng cường các lớp tập huấn, chuyển giao kỹ thuật chuyên sâu, và thực hiện các chính sách hỗ trợ giống, phân bón cho bà con. Một mục tiêu quan trọng nữa là chính thức hóa các mô hình liên kết. Xã sẽ định hướng thành lập các tổ hợp tác, tiến tới là hợp tác xã kiểu mới, hoạt động hiệu quả nhằm tạo ra đầu ra ổn định và chuyên nghiệp. Đây chính là nền tảng vững chắc để xã Thu Lũm xây dựng các sản phẩm đặc trưng mang thương hiệu địa phương, tiếp cận các chương trình hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP, từ đó mở rộng thị trường tiêu thụ ra cả trong và ngoài tỉnh.

Có thể khẳng định, với định hướng đúng đắn, tầm nhìn chiến lược và sự nỗ lực không ngừng của cả cấp ủy, chính quyền và toàn thể nhân dân, mô hình trồng cây dược liệu ở xã Thu Lũm đang phát huy hiệu quả hết sức rõ nét. Hướng đi này không chỉ giúp người dân nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống một cách căn cơ mà còn thực hiện được mục tiêu kép: góp phần quan trọng vào việc bảo vệ môi trường sinh thái và thúc đẩy phát triển rừng một cách bền vững.

Trồng cây dược liệu ở vùng cao Thanh Hóa, người dân hưởng lợi kép được hỗ trợ vốn và bao tiêu sản phẩm

Trồng cây dược liệu có tên lạ, anh nông dân Quảng Nam lãi nửa tỉ mỗi năm