Thanh long Bình Thuận trên hành trình chinh phục toàn cầu
Bình Thuận đang chuyển mình từ “thủ phủ thanh long” truyền thống sang trung tâm sản xuất hữu cơ, với nỗ lực đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Hành trình này mở ra cơ hội gia tăng giá trị, giảm phụ thuộc tiểu ngạch và hướng tới xây dựng thương hiệu nông sản bền vững.
 |
| Nông dân đang kiểm tra vườn thanh long |
Thách thức chuyển đổi sang chuẩn hữu cơ quốc tế
Bình Thuận hiện giữ vị thế “thủ phủ thanh long” lớn nhất Việt Nam với hàng chục nghìn héc-ta trồng tập trung ở Hàm Thuận Bắc, Hàm Thuận Nam và Bắc Bình. Trong bối cảnh các thị trường nhập khẩu ngày càng khắt khe, tỉnh đã khuyến khích người trồng chuyển đổi từ VietGAP, GlobalGAP sang mô hình hữu cơ để gia tăng giá trị và mở rộng xuất khẩu.
Toàn tỉnh hiện có khoảng 8.559 ha đạt chuẩn VietGAP, 453 ha GlobalGAP và 120 ha đã được chứng nhận hữu cơ, chiếm 0,46% diện tích. Con số còn khiêm tốn này lại được coi là bước khởi đầu quan trọng trên hành trình xây dựng thương hiệu nông sản sạch. Để bảo đảm truy xuất nguồn gốc minh bạch, tỉnh triển khai đồng bộ hệ thống mã số vùng trồng và quản lý quy trình sản xuất điện tử. Chính quyền cũng hỗ trợ hợp tác xã và doanh nghiệp đăng ký chứng nhận hữu cơ quốc tế nhằm thâm nhập thị trường châu Âu, Nhật Bản.
Một trong những mô hình tiêu biểu là HTX Thanh long sạch Hòa Lệ (Hàm Thuận Bắc). Hợp tác xã này áp dụng sản xuất hữu cơ, xây dựng chuỗi liên kết nông dân – doanh nghiệp và đẩy mạnh chế biến sâu như rượu thanh long, nước cốt, thanh long sấy. Các sản phẩm chế biến giúp giá trị tăng 1,5–2 lần so với thanh long tươi. Tuy nhiên, việc nhân rộng mô hình gặp không ít rào cản. Chi phí đầu tư cao, quy trình nghiêm ngặt, đầu ra chưa ổn định khiến nhiều nông dân e ngại chuyển đổi. Do đó, HTX Hòa Lệ và doanh nghiệp địa phương đã nhiều lần kiến nghị tỉnh tăng hỗ trợ vốn, xúc tiến thương mại và quảng bá thương hiệu hữu cơ để tạo niềm tin lâu dài.
Hiện 85% sản lượng thanh long Bình Thuận vẫn phụ thuộc xuất sang Trung Quốc qua đường tiểu ngạch. Phần còn lại mới được xuất chính ngạch sang các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc hoặc tiêu thụ trong nước. Bài học năm 2024 khi việc tạm ngừng cấp giấy chứng nhận P.A.S.S khiến hàng ngàn tấn thanh long tồn kho đã cho thấy rủi ro lớn từ việc thiếu ổn định thủ tục. Sau khi các cơ quan chức năng vào cuộc, quy trình được khôi phục, mở lại cánh cửa xuất khẩu, song cũng đặt ra yêu cầu phải xây dựng nền tảng sản xuất vững chắc hơn.
Giải pháp nâng tầm thương hiệu và giá trị bền vững
 |
| Thanh long hữu cơ tuy còn ít nhưng được coi là con đường tất yếu để nâng hạng nông sản. |
Để tránh tái diễn rủi ro và mở rộng thị trường, Bình Thuận đang ưu tiên đầu tư hệ thống sau thu hoạch, kho lạnh, bao bì đóng gói đạt chuẩn. Việc số hóa mã vùng trồng và quản lý chuỗi cung ứng cũng được triển khai nhằm bảo đảm minh bạch, đáp ứng yêu cầu thị trường quốc tế. Chính quyền địa phương xem đây là điều kiện tiên quyết để duy trì uy tín và tạo lợi thế cạnh tranh.
Mặt khác, định hướng phát triển bền vững gắn với xu hướng tiêu dùng “xanh – sạch – bền vững” đang là động lực để nông dân và doanh nghiệp mạnh dạn thay đổi. Thanh long hữu cơ tuy còn ít nhưng được coi là con đường tất yếu để nâng hạng nông sản. Việc áp dụng quy trình hữu cơ không chỉ mang lại giá trị kinh tế lâu dài mà còn góp phần giảm phụ thuộc vào thị trường tiểu ngạch, vốn dễ biến động.
Các chuyên gia cho rằng để đạt mục tiêu trở thành biểu tượng nông sản xuất khẩu cao cấp, Bình Thuận cần đồng thời thực hiện nhiều giải pháp: tăng vốn hỗ trợ cho nông dân, đào tạo kỹ thuật sản xuất hữu cơ, phát triển cơ chế bao tiêu, đẩy mạnh xúc tiến thương mại quốc tế và quảng bá thương hiệu “thanh long hữu cơ Bình Thuận”. Song song đó, ứng dụng công nghệ số trong quản lý sản xuất và chuỗi cung ứng sẽ giúp quá trình minh bạch, nâng cao năng lực cạnh tranh.
Hành trình từ sản xuất sạch đến đạt chuẩn hữu cơ không dễ dàng nhưng là chiến lược mang tính lâu dài. Với sự phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân, Bình Thuận đang dần khẳng định vị thế trung tâm thanh long hữu cơ hàng đầu Đông Nam Á. Đây không chỉ là câu chuyện của một loại trái cây, mà còn là minh chứng cho hướng đi mới của nông sản Việt: vừa tạo giá trị kinh tế, vừa bảo đảm môi trường và xây dựng thương hiệu quốc gia bền vững.
