Mặt hàng sắn và các sản phẩm từ sắn của Việt Nam chủ yếu được xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.

Phụ thuộc thị trường và những rủi ro hiện hữu

Ngành sắn Việt Nam hiện phát triển mạnh tại hơn 40 tỉnh, tập trung chủ yếu ở năm vùng trọng điểm gồm Trung du miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ, Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, chiếm tới 98% diện tích và sản lượng cả nước. Năng suất bình quân đạt khoảng 20,4 tấn/ha, trong đó Tây Ninh dẫn đầu với 33,3 tấn/ha, tiếp theo là Đồng Nai và Bà Rịa – Vũng Tàu cũ với mức từ 25 đến 27 tấn/ha.

Theo số liệu từ Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), tổng sản lượng sắn toàn quốc đạt khoảng 10,4 triệu tấn, phần lớn được xuất khẩu. Đáng chú ý, thị trường Trung Quốc chiếm tới 93,2% thị phần xuất khẩu sắn và các sản phẩm từ sắn của Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2025. Riêng 5 tháng đầu năm, Trung Quốc nhập gần 586.000 tấn sắn lát, trị giá 114,4 triệu USD, tăng 115% về lượng và 61% về giá trị so với cùng kỳ; đồng thời nhập hơn 1,14 triệu tấn tinh bột sắn, chiếm gần một nửa tổng lượng tinh bột sắn mà thị trường này mua từ các nước.

Tuy nhiên, bức tranh xuất khẩu lại có gam màu tối khi giá bình quân 7 tháng đầu năm 2025 giảm đến 33,4%, kéo theo kim ngạch sụt giảm 11,1% về lượng và 11,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023. Các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng sự phụ thuộc gần như tuyệt đối vào một thị trường khiến chuỗi ngành hàng sắn dễ bị tổn thương trước những biến động chính sách nhập khẩu hay nhu cầu tiêu dùng. Khi thị trường chính điều chỉnh, các doanh nghiệp Việt Nam lập tức rơi vào thế bị động, đối mặt với tồn kho lớn và giá nội địa lao dốc.

Đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng thị trường xuất khẩu

Hiện cả nước có khoảng 140 nhà máy chế biến sắn với công suất thiết kế 13,4 triệu tấn củ tươi, nhưng thực tế chỉ vận hành khoảng 9,3 triệu tấn.

Trước thực trạng đó, ông Hoàng Trung – Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường – nhấn mạnh rằng định hướng phát triển ngành hàng sắn không phải là mở rộng diện tích mà tập trung nâng cao năng suất, đa dạng hóa sản phẩm chế biến và mở rộng thị trường xuất khẩu. Các địa phương cần xây dựng quy trình canh tác phù hợp từng vùng sinh thái, nhân giống sắn sạch bệnh, kháng bệnh khảm lá, đồng thời tổ chức sản xuất theo chuỗi liên kết chặt chẽ giữa nông dân và nhà máy chế biến để đảm bảo lợi ích đôi bên, hướng đến sản xuất chuyên nghiệp và bền vững.

Hiện cả nước có khoảng 140 nhà máy chế biến sắn với công suất thiết kế 13,4 triệu tấn củ tươi, nhưng thực tế chỉ vận hành khoảng 9,3 triệu tấn. Nhiều cơ sở vẫn sử dụng công nghệ lạc hậu, hiệu suất thấp, chưa khai thác triệt để phụ phẩm, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường. Giới chuyên gia đề xuất chuyển đổi mạnh mẽ sang chế biến sâu, với các sản phẩm như tinh bột biến tính, ethanol sinh học, thức ăn chăn nuôi – những sản phẩm có giá trị gia tăng cao và nhu cầu ổn định tại các thị trường như châu Âu và Nhật Bản.

Hiệp định EVFTA hiện cho phép Việt Nam xuất khẩu 30.000 tấn tinh bột biến tính/năm vào EU với thuế suất 0%, mở ra cơ hội lớn để đa dạng hóa thị trường, giảm dần sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Bên cạnh đó, việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn nhằm tái sử dụng bã sắn, xử lý nước thải thành phân bón và năng lượng sinh học không chỉ nâng cao hiệu quả kinh tế mà còn góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh vai trò thiết yếu của việc xây dựng thương hiệu quốc gia cho ngành hàng sắn. Một thương hiệu mạnh sẽ nâng cao giá trị xuất khẩu, mở rộng kênh phân phối và tạo dựng niềm tin vững chắc với người tiêu dùng quốc tế. Cùng với đổi mới công nghệ và đẩy mạnh xúc tiến thương mại tại các thị trường tiềm năng, ngành sắn Việt Nam có thể phát triển bền vững, khai thác tối đa tiềm năng vốn có và tiến gần hơn đến mục tiêu nâng cao thu nhập cho nông dân.

Siết chặt sầu riêng quay đầu: Giải pháp tình thế hay bước đi cần thiết để chuẩn hóa thị trường?

Tư duy "kinh tế nông nghiệp": Chìa khóa vàng khai mở tiềm năng nông sản Bắc Trung bộ

Gõ cửa thị trường Halal: Nông sản Việt đã sẵn sàng?

Tick xanh trách nhiệm đưa nông sản sạch vào cuộc chơi lớn

Cơ hội vàng cho sản phẩm thiên nhiên Việt Nam chinh phục thị trường châu Phi