Từ đầu tháng 7, diễn biến dịch tả lợn châu Phi trên cả nước khá phức tạp. Ảnh: Diệu Anh

Cú sốc cộng hưởng từ dịch bệnh, thiên tai và giá cả

Ngành chăn nuôi đang ở trong một giai đoạn bản lề, chịu tác động nặng nề từ những "thách thức kép" cả nội tại lẫn ngoại tại. Phát biểu tại Hội nghị phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm diễn ra ngày 8/10, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến đã nhấn mạnh sự cần thiết của một chiến lược tái thiết bài bản sau giai đoạn khó khăn kéo dài.

Về nội tại, dịch tả lợn châu Phi (ASF) vẫn là nỗi lo thường trực, tạo ra tâm lý e dè trong một bộ phận người tiêu dùng và liên tục đe dọa tổng đàn. Trong khi đó, chi phí sản xuất lại là một gánh nặng khổng lồ. Báo cáo của Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường chỉ rõ, chi phí thức ăn chăn nuôi, chiếm tới 60-70% tổng chi phí, vẫn phụ thuộc nặng nề vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu. Điều này đẩy giá thành sản xuất của Việt Nam lên cao hơn từ 15-20% so với các đối thủ cạnh tranh trong khu vực như Thái Lan hay Brazil, làm suy yếu sức cạnh tranh của sản phẩm trong nước.

Không chỉ đối mặt với các vấn đề nội tại, ngành chăn nuôi còn kiệt quệ trước những cú sốc từ bên ngoài. Thiên tai ngày càng trở thành một yếu tố khó lường. Chỉ riêng hai cơn bão số 10 và 11 vừa qua đã tàn phá nặng nề các tỉnh miền Trung và miền Bắc, khiến hàng chục nghìn con gia súc, gia cầm bị chết hoặc cuốn trôi. Nhiều trang trại và cơ sở chăn nuôi bị hư hỏng nặng, đẩy người nông dân vào cảnh trắng tay và làm đứt gãy nguồn cung tại chỗ. Tại Nghệ An, con số thiệt hại vô cùng lớn với hơn 6.000 con gia súc và 670.000 con gia cầm. Trong bối cảnh đó, ngành chăn nuôi gia cầm vô hình trung trở thành "van áp lực", gánh vác vai trò ổn định thị trường khi nguồn cung thịt lợn đối mặt nhiều rủi ro.

Tìm lời giải từ chính sách vĩ mô đến hành động địa phương

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến phát biểu tại hội nghị ngày 8-10 - Ảnh: TRƯƠNG LINH

Trước thực trạng nan giải, việc vừa đảm bảo nguồn cung thực phẩm cho dịp cao điểm cuối năm, vừa kiểm soát dịch bệnh và khôi phục sản xuất đòi hỏi những giải pháp đồng bộ từ trung ương đến địa phương. Ở cấp độ vĩ mô, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đã đề xuất năm trụ cột trọng tâm để tái thiết ngành, bao gồm: giống - dinh dưỡng - môi trường - giết mổ - nhân lực. Chiến lược này hướng tới việc xây dựng sự tự chủ, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu con giống như lợn nái ngoại hay gà lông trắng. Đồng thời, ngành cần phát triển nguồn dinh dưỡng đậm đặc, không biến đổi gen và có truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Mô hình chăn nuôi cao tầng, tuần hoàn cũng được thúc đẩy như một giải pháp giảm ô nhiễm và tiết kiệm tài nguyên.

Một "lỗ hổng" lớn được chỉ ra là hệ thống thú y cơ sở. Hiện chỉ còn 19 trên tổng số 34 tỉnh duy trì trạm thú y cấp huyện, xã, khiến công tác phòng chống dịch thiếu kịp thời và kém hiệu quả. Để khắc phục, Bộ đang xem xét ủy quyền cho địa phương quản lý một số khu vực đặc thù như vùng biên giới để tăng tính chủ động, trong khi Bộ sẽ tập trung vào vai trò xây dựng cơ chế và giám sát.

Ở cấp độ địa phương, các tỉnh thành cũng đang chủ động thích ứng và tái cấu trúc sản xuất. TP.HCM, một trung tâm tiêu thụ khổng lồ, đang tìm cách giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung từ các tỉnh (hiện chiếm 40-45% nguồn heo và 65-70% nguồn gia cầm). Sáng kiến hình thành "vành đai cung ứng thực phẩm sạch" kết nối với Đồng Nai, Long An, Bình Dương là một bước đi chiến lược nhằm giảm thiểu rủi ro dịch bệnh, chi phí vận chuyển và ổn định giá cả. Trong khi đó, các địa phương chịu thiệt hại nặng nề như Nghệ An đề xuất một cơ chế linh hoạt hơn trong việc công bố dịch và kiểm soát vận chuyển để không làm đứt gãy chuỗi cung ứng.

Từ phía doanh nghiệp tại các thủ phủ chăn nuôi như Đồng Nai, Bắc Ninh hay Gia Lai, xu hướng đầu tư mạnh mẽ vào chuồng kín, hệ thống tự động hóa và mô hình tuần hoàn đang trở nên rõ nét. Đây là những nỗ lực tự thân nhằm giảm chi phí, giảm phát thải và nâng cao năng lực cạnh tranh. Các doanh nghiệp cũng đề xuất cần có quy định linh hoạt hơn về mật độ chăn nuôi để các địa phương có thể chủ động phát triển ngành một cách bền vững, phù hợp với điều kiện thực tế.

Heo hơi chững giá, thị trường chăn nuôi đối mặt rủi ro

Cơn mưa lợi nhuận quý II: Ngành chăn nuôi gọi tên Dabaco, BaF và Masan

Giá heo hơi nhích nhẹ, ngành chăn nuôi đối mặt thách thức kép