"Đánh thức" tài nguyên bản địa bằng tư duy khác biệt

Theo Báo Quảng Ninh, trong bức tranh kinh tế vùng cao Quảng Ninh những năm gần đây, sự chuyển dịch từ sản xuất tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa mang thương hiệu riêng đang diễn ra mạnh mẽ. Điển hình cho tư duy đổi mới này là câu chuyện của anh Lỷ Văn Quạn (xã Đông Ngũ), một giáo viên người dân tộc Sán Chỉ với mô hình trồng ớt chào mào.

Anh Lỷ Văn Quạn cùng các hộ trồng thu hoạch ớt chào mào. Ảnh: Báo Quảng Ninh

Khởi đầu từ việc trồng phục vụ nhu cầu gia đình, nhận thấy tiềm năng từ giống ớt đặc sản, anh Quạn đã quyết định mở rộng quy mô theo hướng sản xuất hàng hóa từ năm 2020. Điểm khác biệt trong chiến lược của anh là kiên định với phương pháp hữu cơ: tuyệt đối không dùng phân bón hóa học, tận dụng nguồn phân gà ủ hoai mục để chăm sóc cây.

"Giống ớt này tuy cho thu hoạch nhanh nhưng lại rất 'khó chiều'. Cây chỉ bền và giữ được hương vị cay thơm đặc trưng khi được canh tác hữu cơ. Hơn nữa, khâu bảo quản sau thu hoạch cũng đòi hỏi sự tỉ mỉ để tránh hư hỏng. Chính sự khắt khe trong quy trình này lại trở thành lợi thế cạnh tranh độc bản cho sản phẩm của chúng tôi," anh Quạn chia sẻ.

Đến năm 2023, sản phẩm ớt của anh đã đạt chuẩn OCOP 3 sao, mang lại doanh thu từ 300-400 triệu đồng/năm. Không giữ bí quyết cho riêng mình, mô hình này đã được nhân rộng ra gần 10 hộ dân trong khu vực, hình thành vùng nguyên liệu tập trung, góp phần thay đổi tư duy làm kinh tế của cộng đồng người Sán Chỉ.

Lấy công nghệ và quy trình khép kín làm "xương sống"

Nếu như câu chuyện của anh Quạn là sự khởi đầu từ tư duy canh tác, thì Hợp tác xã (HTX) Dịch vụ nông nghiệp ấp trứng và sản xuất con giống gia cầm Thắng Huệ (xã Đầm Hà) lại là bài học về sự chuyên nghiệp hóa trong chăn nuôi.

Thành lập năm 2019, HTX đã xác định mục tiêu phát triển bền vững thông qua chuỗi giá trị khép kín đối với sản phẩm ngan sao. Anh Đinh Văn Thắng, Giám đốc HTX cho biết, đơn vị đã chủ động hoàn toàn từ khâu ấp nở con giống đến chăn nuôi thương phẩm. Việc tự chủ nguồn giống không chỉ phục vụ nội bộ mà còn cung cấp dịch vụ cho các hộ liên kết, đảm bảo tính đồng nhất về chất lượng. Nhờ tuân thủ nghiêm ngặt quy trình an toàn sinh học, sản phẩm ngan sao Thắng Huệ đã vinh dự đạt chứng nhận OCOP 3 sao.

Tương tự, tại xã miền núi Đường Hoa, thương hiệu chè Hải Hà của Công ty TNHH Thuấn Quỳnh cũng là minh chứng cho sự "hồi sinh" nhờ đổi mới công nghệ. Từng đối mặt với khủng hoảng tiêu thụ giai đoạn 2013-2016, bà Hà Ngọc Quỳnh, Giám đốc công ty đã quyết định tái cấu trúc toàn diện.

Người dân và du khách tham quan, mua sắm tại Hội chợ OCOP Quảng Ninh - Thu Đông 2025. Ảnh: Báo Quảng Ninh

Doanh nghiệp đã mạnh dạn chuyển đổi từ phương pháp sao chè bằng than truyền thống sang công nghệ sao bằng gas, đồng thời áp dụng cơ giới hóa và quy trình thực hành nông nghiệp tốt từ khâu trồng, chăm sóc đến thu hái. Nhờ sự đầu tư bài bản vào chất lượng và bao bì mẫu mã, chè Hải Hà đã vượt qua khó khăn, khẳng định vị thế là sản phẩm OCOP 4 sao chủ lực của địa phương.

Kiến tạo hệ sinh thái bền vững cho nông sản vùng cao

Những nỗ lực của các cá nhân và doanh nghiệp kể trên là những mảnh ghép tiêu biểu trong thành công chung của chương trình OCOP Quảng Ninh. Hiện nay, toàn tỉnh đã có trên 400 sản phẩm đạt chuẩn từ 3 đến 5 sao, trong đó có 8 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao cấp quốc gia. Đáng chú ý, có tới 62 sản phẩm 3 sao và 14 sản phẩm 4 sao thuộc sở hữu của các chủ thể là người DTTS và cư dân vùng sâu, vùng xa, hải đảo.

Không dừng lại ở việc cấp sao, tỉnh Quảng Ninh còn chú trọng vào chiều sâu thương hiệu thông qua chuyển đổi số. 100% sản phẩm OCOP đạt chuẩn đã có mặt trên các sàn thương mại điện tử uy tín như Voso, Postmart; đồng thời được số hóa mã truy xuất nguồn gốc.

Để tiếp sức cho hành trình này, trong giai đoạn 2021-2023, tỉnh đã ưu tiên dành nguồn vốn 240 tỷ đồng ủy thác qua Ngân hàng Chính sách xã hội, hỗ trợ người dân vùng đồng bào DTTS vay vốn phát triển sản xuất.

Sự cộng hưởng giữa chính sách hỗ trợ của nhà nước và nỗ lực tự thân của các doanh nghiệp, HTX đã giúp những sản phẩm như Miến dong Bình Liêu, Trà hoa vàng Ba Chẽ, Gà Tiên Yên... không chỉ dừng lại ở quy mô địa phương mà đã và đang vươn xa, khẳng định bản sắc văn hóa và giá trị kinh tế của vùng đất mỏ trên bản đồ nông sản Việt Nam và quốc tế.