Ngành dừa Việt Nam đang hướng tới mục tiêu xuất khẩu 1,15 tỷ USD trong năm 2025.

Nghịch lý ngành hàng tỷ USD: Giá "sốt ảo" và cú "bẻ lái" nhập khẩu

Chưa đầy một năm trước, nông dân trồng dừa tại tỉnh Vĩnh Long (bao gồm cả các vùng nguyên liệu trọng điểm như Bến Tre, Trà Vinh cũ) sống trong niềm vui khi giá dừa liên tục duy trì ở mức cao. Bà Nguyễn Thị Thắm (xã Giồng Trôm) cho hay, có thời điểm giá dừa lên đến 240.000 đồng/chục (12 trái). Bối cảnh này được hỗ trợ bởi thông tin tích cực từ thị trường xuất khẩu, khi ngành dừa đặt mục tiêu kim ngạch 1,15 tỷ USD cho năm 2025, và giá trị xuất khẩu 6 tháng đầu năm đã đạt hơn 520 triệu USD.

Chỉ riêng trong tháng 5/2025, do nắng nóng và xuất khẩu hút hàng, giá dừa tươi tại vườn đã chạm mốc 220.000 đồng/chục. Thậm chí đến quý III/2025, giá dừa vẫn giữ ở mức 15.000 đồng/quả (khoảng 180.000 đồng/chục).

Tuy nhiên, niềm vui "được giá" chưa kéo dài được bao lâu. Hiện tại, các thương lái chỉ thu mua dừa khô nguyên liệu với giá 60.000 - 80.000 đồng/chục, giảm 120.000 đồng so với tháng trước. Cú trượt giá đột ngột này đẩy nông dân vào thế khó. Theo bà Thắm và ông Trần Văn Đức (xã Châu Hòa), với giá dừa hiện tại, thu nhập không đủ để tái đầu tư chăm sóc vườn, đặc biệt là gia cố bờ bao ngăn triều cường, tích trữ nước ngọt chống hạn mặn vào dịp cuối năm.

Lý giải về sự sụt giảm này, một số thương lái tại Vĩnh Long cho biết, ngoài yếu tố tiêu thụ nội địa giảm do thiên tai, nguyên nhân cốt lõi đến từ chính sự tăng giá trước đó. Khi giá dừa khô nguyên liệu trong nước tăng cao, nhiều doanh nghiệp chế biến đã chọn giải pháp nhập khẩu dừa khô từ nước ngoài (như Philippines, Indonesia) để duy trì sản xuất. Khi thị trường xuất khẩu lẫn nội địa chững lại, áp lực cạnh tranh từ nguồn hàng nhập khẩu giá rẻ và lượng hàng tồn đọng trong nước đã trực tiếp đẩy giá dừa nguyên liệu tại vườn "chạm đáy".

"Lỗ hổng" thương hiệu và bài toán liên kết manh mún

Sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu cho thấy ngành dừa Việt Nam đang phải đối mặt với một vấn đề lớn hơn giá cả: đó là thương hiệu và chất lượng. Các chuyên gia và hiệp hội ngành hàng đã nhiều lần cảnh báo, dù có tiềm năng lớn, nhưng ngành dừa đang phát triển có phần nóng vội và thiếu kiểm soát chất lượng.

Thực tế, không chỉ dừa khô nguyên liệu, mà ngay cả dừa tươi xuất khẩu cũng đang chững lại và lao dốc về giá. Đã có tình trạng các container dừa xuất khẩu bị lẫn lộn nhiều giống, kích cỡ và hương vị khác nhau. Kết quả là khách hàng trả lại, doanh nghiệp buộc phải bán tháo, bán rẻ lượng hàng này ngay tại thị trường trong nước, càng tạo thêm áp lực giảm giá lên vai nông dân. Đây là biểu hiện rõ nét của việc thiếu đầu tư vào xây dựng thương hiệu và tiêu chuẩn chất lượng đồng bộ.

Vấn đề này bắt nguồn từ thực trạng sản xuất. Toàn tỉnh Vĩnh Long hiện có hơn 120.000 ha dừa, nhưng đa phần vẫn là sản xuất manh mún, nhỏ lẻ. Bình quân mỗi hộ chỉ canh tác 0,3-0,4 ha. Trong khi đó, tỷ lệ nông dân tham gia hợp tác xã và các chuỗi liên kết tiêu thụ trực tiếp với doanh nghiệp mới chỉ đạt khoảng 30%.

Khi sản xuất không tập trung, việc áp dụng công nghệ bảo quản, chế biến sâu để nâng cao giá trị sản phẩm gặp rất nhiều khó khăn. So với các đối thủ cạnh tranh lớn trong khu vực như Philippines (dự kiến xuất khẩu 1,2 tỷ USD năm 2025) hay Indonesia, công nghệ chế biến của Việt Nam vẫn còn hạn chế. Chúng ta vẫn chủ yếu xuất khẩu thô hoặc các sản phẩm sơ chế, giá trị gia tăng thấp và rất dễ bị tổn thương trước biến động của thị trường.

Để ngành dừa phát triển bền vững và nông dân không còn phải thấp thỏm theo từng mùa vụ, giải pháp trước mắt là đẩy mạnh liên kết, kêu gọi người dân tham gia hợp tác xã để ổn định giá thu mua. Tuy nhiên, về lâu dài, ngành dừa Việt Nam cần một chiến lược tổng thể để định vị lại thương hiệu. Điều này đòi hỏi phải hạn chế xuất khẩu thô, kiểm soát chặt chẽ chất lượng vùng nguyên liệu và tập trung nguồn lực xây dựng một thương hiệu quốc gia đủ mạnh, đủ uy tín để cạnh tranh sòng phẳng với các sản phẩm nhập khẩu ngay trên sân nhà và vươn xa trên thị trường quốc tế.

Dừa Việt tăng tốc, hướng tới ngành tỷ đô

Giải mã "cơn sốt" dừa Việt tại Mỹ: Điều gì đang xảy ra?