Từ tháng 10 năm 2025, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) sẽ bắt đầu triển khai thử nghiệm giá bán lẻ điện hai thành phần cho một nhóm khách hàng sản xuất lớn.

Giá điện hai thành phần là gì và tại sao cần áp dụng?

Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã quen thuộc với cơ chế giá điện một thành phần, tức là người tiêu dùng chỉ trả tiền dựa trên lượng điện năng (kWh) đã sử dụng. Theo ông Trần Hoài Trang, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương), phương pháp này có ưu điểm là "đơn giản" và "dễ áp dụng". Tuy nhiên, nó cũng bộc lộ những hạn chế lớn: chưa phản ánh chính xác chi phí cố định và chi phí biến đổi của ngành điện, đồng thời không tạo ra động lực để khách hàng sử dụng điện một cách hiệu quả, tối ưu.

Để khắc phục nhược điểm này, cơ chế giá điện hai thành phần ra đời, được quy định trong Luật Điện lực (sửa đổi) năm 2024. Theo đó, tiền điện mà khách hàng thanh toán sẽ bao gồm hai phần chính:

Giá công suất (đồng/kW/tháng): Đây là khoản phí trả cho mức công suất sử dụng lớn nhất (Pmax) mà khách hàng đã đăng ký hoặc sử dụng. Nó phản ánh các chi phí cố định mà ngành điện phải đầu tư để luôn sẵn sàng đáp ứng nhu cầu phụ tải của khách hàng, bao gồm chi phí xây dựng nhà máy, đường dây truyền tải, trạm biến áp...

Giá điện năng (đồng/kWh): Đây là khoản phí trả cho lượng điện năng thực tế mà khách hàng đã tiêu thụ, phản ánh các chi phí biến đổi như chi phí nhiên liệu để phát điện.

Ông Trang đã đưa ra một ví dụ dễ hiểu: một hộ tiêu thụ đăng ký công suất 24 kW nhưng chỉ sử dụng trong 1 giờ, trong khi một hộ khác đăng ký công suất chỉ 1 kW nhưng lại dùng liên tục trong 24 giờ. Mặc dù cùng tiêu thụ 24 kWh, nhưng hộ thứ hai gây ra chi phí vận hành và duy trì hệ thống cho bên bán điện lớn hơn. Giá điện hai thành phần sẽ giải quyết được sự bất hợp lý này, đảm bảo sự công bằng hơn cho cả bên bán và bên mua điện.

Mục tiêu lớn nhất của cơ chế này là khuyến khích khách hàng, đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất, quan tâm hơn đến việc tối ưu hóa biểu đồ phụ tải. Nếu doanh nghiệp có thể dàn trải hoạt động sản xuất, giảm công suất sử dụng vào giờ cao điểm (giảm Pmax), họ sẽ tiết kiệm được một khoản chi phí đáng kể. Về phía ngành điện, việc này sẽ giúp giảm áp lực lên hệ thống, vận hành hiệu quả hơn và tiết kiệm chi phí đầu tư vào hạ tầng để đáp ứng công suất đỉnh.

Lộ trình thí điểm và những tác động ban đầu

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Công Thương, EVN sẽ chính thức triển khai áp dụng thử nghiệm giá bán lẻ điện hai thành phần từ tháng 10/2025.

Đối tượng và phương thức triển khai: Giai đoạn thí điểm sẽ tập trung vào nhóm khách hàng sản xuất do EVN và các đơn vị thành viên bán lẻ trực tiếp, có sản lượng điện tiêu thụ bình quân từ 200.000 kWh/tháng trở lên (tính trung bình trong 12 tháng gần nhất). Theo thống kê của EVN, có khoảng 7.000 khách hàng thuộc nhóm này.

Một điểm đặc biệt quan trọng cần lưu ý là đây mới chỉ là hoạt động "thử nghiệm và tính toán trên giấy". Kể từ tháng 10/2025, các đơn vị điện lực sẽ gửi thông báo kết quả tính toán cho khách hàng, trong đó phát hành hóa đơn song song: một hóa đơn theo biểu giá một thành phần hiện hành và một hóa đơn giả định theo giá hai thành phần để so sánh. Khách hàng sẽ không phải thanh toán theo cách tính mới trong suốt thời gian thử nghiệm.

Dưới đây là bảng giá dự kiến được EVN đề xuất để tính toán thử nghiệm:

Sự chuẩn bị và kỳ vọng: Về mặt hạ tầng, ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh của EVN, cho biết Việt Nam đã tương đối đảm bảo các điều kiện kỹ thuật để triển khai. Hệ thống công tơ điện tử hiện đại có khả năng thu thập dữ liệu đo đếm từ xa và xác định được công suất sử dụng trong từng chu kỳ 30 phút, là cơ sở để tính toán chính xác.

Ông Dũng khẳng định, cơ chế mới sẽ là "động lực để doanh nghiệp tiết kiệm chi phí". Thay vì chỉ tập trung giảm sản lượng điện tiêu thụ, giờ đây doanh nghiệp có thể đạt được mục tiêu sản xuất mà vẫn tiết kiệm tiền điện bằng cách tối ưu hóa quy trình, phân bổ lại máy móc để giảm tổng công suất sử dụng tại một thời điểm.

Sau giai đoạn thí điểm, Bộ Công Thương và EVN sẽ tổng kết, đánh giá toàn diện trước khi đưa ra quyết định có áp dụng chính thức giá điện hai thành phần vào thực tiễn hay không, dự kiến từ năm 2026.

Hóa đơn tiền điện tháng 6 tăng mạnh: EVN yêu cầu rà soát và giải trình rõ

Bộ Chính trị: Cơ cấu lại ngành điện để người dân được chọn đơn vị cung cấp

Hóa đơn tiền điện tháng 8 tăng cao: EVN chỉ ra nguyên nhân và hướng dẫn khách hàng cách xử lý