Sốt xuất huyết diễn biến phức tạp: Việt Nam chuyển hướng sang dự phòng chủ động

Sống khỏe • 30/11/2025 03:16

Không còn theo mùa, dịch sốt xuất huyết đang diễn biến quanh năm với tỷ lệ người lớn mắc bệnh tăng vọt lên 53%. Yêu cầu cấp bách phải thay đổi từ ứng phó thụ động sang chiến lược dự phòng tích hợp và toàn diện.

Y tế cuối năm 2025: Đối mặt thách thức “dịch chồng dịch” Việt Nam thử nghiệm vaccine sốt xuất huyết một liều V181 Sốt xuất huyết bùng phát: Miền Nam chiếm 76% ca mắc, tăng 28,1% toàn quốc

Hội nghị khoa học toàn quốc về sốt xuất huyết Dengue 2025 (Vietnam Dengue Summit – VDS 2025) vừa diễn ra tại TP.HCM trong hai ngày 28 và 29/11. Sự kiện do Viện Pasteur TP.HCM chủ trì với sự tham gia của hơn 700 đại biểu trong nước và quốc tế, nhằm tìm kiếm giải pháp cho một trong 10 mối đe dọa sức khỏe toàn cầu cần ưu tiên ứng phó theo cảnh báo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

PGS.TS.BS Nguyễn Vũ Trung, Viện Trưởng Viện Pasteur TPHCM. Ảnh: BTC

Bức tranh dịch tễ "đảo chiều" và những con số biết nói

Theo báo cáo tại hội nghị, Việt Nam hiện có tỷ lệ mắc sốt xuất huyết Dengue thuộc nhóm cao nhất Đông Nam Á. Chỉ tính từ đầu năm đến hết tháng 10/2025, cả nước đã ghi nhận 110.503 ca mắc và 23 trường hợp tử vong. Đáng lo ngại, số ca mắc tăng 16,8% và số tử vong tăng 2 trường hợp so với cùng kỳ năm 2024.

PGS.TS Nguyễn Vũ Trung, Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM nhận định, diễn biến dịch bệnh hiện nay rất khó lường. Nếu như trước đây dịch thường xảy ra theo mùa, thì nay đã xuất hiện quanh năm. Phạm vi lưu hành dịch cũng mở rộng từ khu vực trọng điểm phía Nam ra miền Bắc, miền Trung và Tây Nguyên do tác động của biến đổi khí hậu, đô thị hóa và giao thương.

Đặc biệt, cơ cấu độ tuổi mắc bệnh đang có sự "đảo chiều" rõ rệt. TS.BS Ngũ Duy Nghĩa - Trưởng khoa Kiểm soát Bệnh truyền nhiễm (Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương) dẫn chứng số liệu tại khu vực phía Nam: Tỷ lệ bệnh nhân trên 15 tuổi đã tăng vọt từ mức 18% (năm 1999) lên tới 53% (năm 2022). Thực tế này khẳng định sốt xuất huyết Dengue là nguy cơ đối với mọi lứa tuổi, xóa bỏ tâm lý chủ quan cho rằng đây chỉ là bệnh của trẻ em.

Chuyển dịch sang chiến lược dự phòng chủ động

Trong bối cảnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, việc dựa hoàn toàn vào các biện pháp giám sát véc-tơ truyền thống và xử lý ổ dịch khi đã bùng phát (ứng phó thụ động) đang bộc lộ nhiều hạn chế.

GS.TS Vũ Sinh Nam - Tổng thư ký Hội Y học dự phòng Việt Nam nhấn mạnh: "Việt Nam chỉ có thể kiểm soát hiệu quả sốt xuất huyết khi chuyển sang chiến lược chủ động, kết hợp đồng thời nhiều biện pháp dự phòng".

Theo khuyến nghị của WHO được thảo luận tại hội nghị, một chiến lược tích hợp và toàn diện bao gồm 5 trụ cột chính:

Kiểm soát véc-tơ: Duy trì các biện pháp diệt muỗi, lăng quăng nhưng cần bền vững hơn.

Giám sát dịch tễ: Nâng cao năng lực dự báo sớm.

Truyền thông thay đổi hành vi: Nâng cao ý thức cộng đồng.

TS.BS Hồ Quang Chánh – Trưởng nhóm Sốt xuất huyết Dengue, Đơn vị Nghiên cứu Lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU), Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TPHCM.

Điều trị dựa trên y học chứng cứ: Tối ưu hóa phác đồ điều trị để giảm tỷ lệ tử vong.

Dự phòng chủ động: Đẩy mạnh nghiên cứu và triển khai tiêm chủng vắc-xin khi đủ điều kiện.

Đột phá công nghệ: ứng dụng AI trong tiên lượng bệnh

Điểm nhấn quan trọng tại VDS 2025 là việc công bố các tiến bộ trong ứng dụng công nghệ vào theo dõi điều trị. TS.BS Hồ Quang Chánh – Trưởng nhóm Sốt xuất huyết Dengue (OUCRU - Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM) cho biết, thách thức lớn nhất hiện nay là khó xác định sớm bệnh nhân nào sẽ diễn tiến nặng (sốc do thoát huyết tương), trong khi các phương pháp theo dõi xâm lấn lại tiềm ẩn rủi ro chảy máu.

Để giải quyết bài toán này, nhóm nghiên cứu đã phát triển các thiết bị đeo theo dõi không xâm lấn kết hợp với Trí tuệ nhân tạo (AI). Cụ thể:

Mô hình AI mới (Transformer) kết hợp dữ liệu sóng PPG (biến thiên thể tích bằng ánh sáng) và dữ liệu lâm sàng có thể dự đoán diễn tiến nặng trước 2 giờ với độ chính xác khoảng 0,8.

Hệ thống cảm biến đặt ở cổ tay và cổ chân cho độ chính xác gần tương đương siêu âm trong việc đo huyết động.

Mô hình học sâu (Deep Learning) được xây dựng dựa trên dữ liệu hơn 20 năm tại Việt Nam, khắc phục hạn chế của các mô hình cũ (thường chỉ dựa trên dữ liệu trẻ em), giúp hỗ trợ bác sĩ đưa ra quyết định lâm sàng chính xác hơn.

Dự kiến, các thiết bị đeo gọn nhẹ sử dụng nhiều bước sóng ánh sáng để đo huyết áp và huyết động sẽ sẵn sàng ứng dụng lâm sàng trong năm tới. Đây được xem là bước tiến quan trọng giúp giảm tải áp lực cho hệ thống y tế và giảm tỷ lệ tử vong do phát hiện muộn.

Hội nghị VDS 2025 không chỉ là diễn đàn khoa học mà còn là lời cam kết mạnh mẽ của ngành y tế, các tổ chức quốc tế và khối doanh nghiệp (như Takeda Việt Nam) trong việc chung tay đẩy lùi dịch bệnh, bảo vệ sức khỏe cộng đồng trước những biến đổi khó lường của tự nhiên.