Gỡ “thẻ vàng” IUU: Bước tiến mới cho thủy sản Việt

Kinh doanh • 06/11/2025 07:52

Ngành thủy sản Việt đang đứng trước cơ hội lớn khi các nỗ lực gỡ “thẻ vàng” IUU được thúc đẩy quyết liệt. Đây là cơ hội để nâng cao giá trị xuất khẩu, cải thiện uy tín thương hiệu và phát triển bền vững trên thị trường quốc tế.

Thủy sản Việt Nam vững vị thế Top 3 tại thị trường Singapore Thủy sản Việt Nam trước bước ngoặt gỡ thẻ vàng IUU Thủy sản Việt tận dụng chuẩn EU để chinh phục thị trường châu Âu

Việt Nam đứng thứ 7 trong danh sách các nước xuất khẩu thủy sản vào EU.

Thách thức trong xuất khẩu thủy sản sang EU

Trong 9 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang EU đạt 777 triệu USD, tăng 13% so với cùng kỳ năm trước, trong đó tôm chiếm 400 triệu USD, tăng 18%, với tôm chân trắng chiếm 80% giá trị. Cá tra đạt hơn 126 triệu USD, tăng 6%, còn cá ngừ đạt 143.613 USD, tăng 2,7%, nhưng cá ngừ loin đóng hộp giảm 45% so với cùng kỳ năm 2024. Dù EU là thị trường tiêu thụ thủy sản lớn, Việt Nam mới chiếm khoảng 3% tổng lượng nhập khẩu, đứng thứ 7 trong danh sách các nước xuất khẩu vào EU, kém xa các nước như Na Uy hay Ecuador. Điều này cho thấy dư địa tăng trưởng còn rất lớn, nhưng vị thế thương hiệu vẫn chưa tương xứng với tiềm lực.

Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA) từ năm 2020 đã mở ra lợi thế cạnh tranh, xóa bỏ nhiều dòng thuế, giúp doanh nghiệp Việt tiếp cận thị trường thuận lợi hơn. Nhu cầu người tiêu dùng EU dịch chuyển theo hướng sản phẩm giàu dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe và có nguồn gốc bền vững – yếu tố mà thủy sản Việt có thể đáp ứng nếu tổ chức sản xuất, chế biến và logistics đồng bộ.

Tuy nhiên, ngành thủy sản vẫn đối mặt nhiều thách thức: rào cản kỹ thuật và truy xuất nguồn gốc nghiêm ngặt, quy mô sản xuất còn manh mún, liên kết chuỗi yếu, hệ thống logistics nội địa chưa đồng bộ và chi phí vận chuyển cao. Kênh phân phối tại EU chủ yếu qua trung gian, khiến giá trị gia tăng của doanh nghiệp thấp. Thẻ vàng IUU từ EC áp dụng từ năm 2017 càng làm kéo dài thời gian thông quan, tăng chi phí và ảnh hưởng uy tín thủy sản Việt trên thị trường châu Âu.

Nguyên Tham tán công sứ, PGS.TS Nguyễn Văn Lịch nhận định, mặc dù xuất khẩu sang EU đạt khoảng 1,52 tỷ USD năm 2024, con số này chỉ chiếm 3% tổng nhập khẩu thủy sản EU. Nguyên nhân chính là “thẻ vàng” IUU – chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định. Đây vừa là rào cản kỹ thuật vừa là bài kiểm tra năng lực quản trị ngành và ý chí phát triển bền vững.

Giải pháp nâng cao giá trị và uy tín ngành thủy sản

“Thẻ vàng” sẽ trở thành cơ hội để cải thiện minh bạch, gia tăng giá trị và nâng tầm vị thế thủy sản Việt.

Nhận thức rõ thách thức, hệ thống chính trị Việt Nam đã vào cuộc quyết liệt. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, 23/66 nhiệm vụ theo chỉ đạo của Thủ tướng đã hoàn thành, 43 nhiệm vụ còn lại đang được triển khai đẩy nhanh. Công tác quản lý tàu cá, giám sát khai thác chuyển biến rõ rệt: 99,8% tàu cá đã đăng ký và cập nhật dữ liệu VNFishbase, số tàu vi phạm vùng biển nước ngoài giảm, các vụ khởi tố vi phạm IUU tăng, minh chứng cho việc thực thi pháp luật ngày càng nghiêm.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, công tác này được thực hiện chủ động, nghiêm túc dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Thủ tướng. Các bộ, ngành và địa phương duy trì tinh thần quyết liệt, theo dõi sát sao từng ngày, từng giờ cho tới khi đoàn EC sang làm việc. Bộ Công Thương cũng thường xuyên trao đổi với EC về tình hình chống khai thác IUU, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường giải quyết các vấn đề liên quan.

Tại phiên họp thứ 20 của Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống khai thác hải sản IUU, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định mục tiêu gỡ thẻ vàng là bất khả kháng và phải thực hiện bằng được, vì uy tín quốc gia, lợi ích ngư dân và sự phát triển bền vững của ngành. Thời gian tới, các bộ, ngành và địa phương được yêu cầu thực hiện nhanh chóng, thực chất, không hình thức, tuân thủ Công điện số 198/CĐ-TTg và Quyết định số 2310/QĐ-TTg ngày 17/10/2025 về kế hoạch hành động tháng cao điểm chống khai thác IUU.

Ngoài trong nước, ngoại giao được tận dụng tối đa. Trong chuyến công tác tham dự Hội nghị ASEAN 47 và các hội nghị liên quan tại Malaysia, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã gặp Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto, người ủng hộ Liên minh châu Âu sớm gỡ thẻ vàng IUU. Hai lãnh đạo nhất trí tăng cường hợp tác nghề cá, triển khai Bản ghi nhớ về hợp tác nghề cá năm 2024, hướng tới phát triển ngành thủy sản và kinh tế biển bền vững.

Khi cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân cùng vào cuộc, coi việc tuân thủ quy định là điều kiện sống còn, “thẻ vàng” sẽ trở thành cơ hội để cải thiện minh bạch, gia tăng giá trị và nâng tầm vị thế thủy sản Việt. Các giải pháp đồng bộ từ quản lý tàu cá, giám sát khai thác, pháp lý đến ngoại giao đang đi đúng hướng, tạo tiền đề để Việt Nam không chỉ gỡ thẻ vàng thành công, mà còn phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng yêu cầu thị trường EU và bảo đảm quyền lợi chính đáng cho ngư dân.