Ngành hàng tỷ đô của Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn và rủi ro trong việc thực thi luật Thuế VAT, đặc biệt là quy định về hoàn thuế và việc áp dụng hai mức thuế suất khác nhau cho cùng một sản phẩm.

Với giá trị xuất khẩu trên 10 tỉ USD năm 2024 và đóng góp tới 5% GDP quốc gia, ngành thủy sản đang là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn. Tuy nhiên, những vướng mắc từ chính sách thuế có thể kìm hãm mục tiêu trở thành một trong ba quốc gia dẫn đầu thế giới về thủy sản vào năm 2030.

Bất cập trong quy định hoàn thuế

Vấn đề gây bức xúc lớn nhất hiện nay là các quy định về điều kiện hoàn thuế VAT đầu vào. Theo luật, để được hoàn thuế, doanh nghiệp phải đảm bảo bên bán đã tuân thủ đầy đủ quy định về thuế. Quy định này đang đẩy doanh nghiệp vào thế khó, bởi họ không có công cụ pháp lý hay kỹ thuật để kiểm tra tình trạng tuân thủ thuế của nhà cung cấp tại thời điểm lập hồ sơ.

Nếu bên bán chưa nộp hồ sơ khai thuế hoặc còn nợ thuế, hóa đơn của doanh nghiệp mua sẽ không được chấp nhận hoàn thuế, dù doanh nghiệp đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ kê khai, lưu giữ chứng từ hợp lệ và thanh toán qua ngân hàng. Việc bị từ chối hoàn thuế vì lý do khách quan này ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền, tiến độ sản xuất và gây thiệt hại cho doanh nghiệp dù không có lỗi chủ quan.

Do đó, VASEP kiến nghị Chính phủ và Bộ Tài chính xem xét ban hành hướng dẫn chi tiết về cơ chế xác minh, bổ sung quy định cho phép doanh nghiệp được hoàn thuế nếu có đủ chứng từ hợp lệ và triển khai hệ thống xác minh tự động để đẩy nhanh quá trình này.

Một sản phẩm, hai mức thuế suất

Bất cập lớn thứ hai là tình trạng cùng một mặt hàng thủy sản nhưng lại chịu hai mức thuế suất khác nhau. Cụ thể, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa qua chế biến hoặc chỉ sơ chế thông thường nếu áp dụng theo khoản 1, điều 5 của luật Thuế VAT 2024 thì thuộc đối tượng không chịu thuế. Tuy nhiên, nếu áp dụng mục d, khoản 2, điều 9 thì lại phải chịu thuế suất 5%.

Sự không thống nhất này càng gây khó khăn khi doanh nghiệp mua nguyên liệu qua khâu thương mại (nậu vựa) phải nộp thuế VAT 5%, nhưng các tổ chức tín dụng lại không giải ngân cho phần thuế này khi cấp vốn lưu động. Điều này trực tiếp gây áp lực vốn, làm tăng chi phí sản xuất và giảm sức cạnh tranh của sản phẩm thủy sản Việt Nam.

Trước thực trạng này, VASEP kiến nghị Chính phủ và Bộ Tài chính xem xét điều chỉnh, đưa mặt hàng "thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường" trở lại diện không phải kê khai, tính nộp thuế VAT như trước đây.

Xuất khẩu thủy sản cần chiến lược dài hạn

VASEP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo giải pháp bảo vệ ngành thủy sản xuất khẩu

Chớp thời cơ thuế ưu đãi, thủy sản bứt tốc xuất khẩu