Từ xuất khẩu tỷ đô đến bữa ăn gia đình: Bước đi chiến lược cho cá tra
Xuất khẩu cá tra Việt Nam liên tục tăng, mang về hơn 1,1 tỷ USD trong 7 tháng đầu năm 2025. Tuy nhiên, thị trường nội địa chỉ chiếm 5–7% tổng sản lượng. Biến nội địa thành “trụ cột ổn định” đang trở thành bước đi chiến lược cho ngành cá tra.
| Xuất khẩu cá tra giữ đà tăng trưởng trước thách thức Đã đến lúc cá tra Việt trở về “chính danh” trên mâm cơm nội địa Cá tra Việt đang thắng thế tại Brazil |
 |
| Thực tế, tiêu thụ nội địa mới chiếm khoảng 5-7% tổng sản lượng cá tra. |
Thị trường nội địa còn bỏ ngỏ và rủi ro từ xuất khẩu
Theo số liệu từ Hải quan Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu cá tra tính đến 15/7/2025 đạt hơn 1,1 tỷ USD, tăng 11% so với cùng kỳ 2024. Trong nửa đầu tháng 7, xuất khẩu đạt gần 94 triệu USD, tăng 11% so với cùng kỳ năm ngoái. Nhiều thị trường có mức tăng ấn tượng, như Brazil 73%, Malaysia 33%, Thái Lan 32%, Mỹ 12%, cho thấy nhu cầu phục hồi ở một số khu vực.
Tuy nhiên, xuất khẩu sang Colombia giảm 10%, Đức giảm gần 20%, Ả Rập Xê Út giảm 15,1%, đồng thời rủi ro vĩ mô từ xung đột thương mại, lạm phát, biến động tỷ giá và các chính sách thuế quan, đặc biệt Mỹ đang xem xét áp thuế bổ sung, khiến ngành cá tra đối mặt với chu kỳ biến động mới.
Trong bối cảnh này, thị trường nội địa vẫn còn khá khiêm tốn, chỉ chiếm khoảng 5–7% tổng sản lượng. Nguyên nhân xuất phát từ việc phần lớn cá tra được nuôi và chế biến phục vụ xuất khẩu, trong khi sản phẩm tiêu thụ trong nước chủ yếu là cá nguyên con hoặc phi lê sơ chế với mẫu mã đơn điệu, ít được đầu tư về bao bì và thương hiệu.
Bên cạnh đó, giá bán trong nước thấp hơn 30–40% so với giá xuất khẩu, khiến doanh nghiệp ít mặn mà mở rộng kênh phân phối nội địa. Thói quen và nhận thức người tiêu dùng cũng ưu tiên các loại cá truyền thống như cá lóc, cá chép, cá rô đồng hơn là cá tra nuôi công nghiệp.
Phát triển nội địa để củng cố ngành cá tra
Bài học từ quốc tế cho thấy nội địa có thể trở thành trụ cột ổn định. Tại Thái Lan, khoảng 60% sản lượng cá rô phi được tiêu thụ trong nước nhờ chính sách đưa cá vào khẩu phần ăn ở trường học, bệnh viện, quân đội và các cơ sở công. Ấn Độ với dân số 1,4 tỷ người cũng coi cá nước ngọt là nguồn protein chính, giúp ngành thủy sản duy trì sản xuất ổn định ngay cả khi xuất khẩu chững lại.
Việt Nam, với gần 100 triệu dân, thu nhập tăng đều và xu hướng ăn sạch, ăn tiện lợi, có tiềm năng biến thị trường nội địa thành nguồn tiêu thụ chiến lược. Để thực hiện điều này, doanh nghiệp cần tập trung vào đa dạng hóa sản phẩm chế biến sâu như chả cá, cá viên, bún cá đóng gói, hướng tới người tiêu dùng trẻ, học sinh, công nhân và bếp ăn tập thể.
Đồng thời cải tiến bao bì, xây dựng thương hiệu gắn với dinh dưỡng và sự tiện lợi, giúp sản phẩm trở nên hấp dẫn hơn. Về phía Nhà nước, các chương trình đưa cá tra vào khẩu phần ăn học đường, gói kích cầu tiêu dùng thủy sản hay chiến dịch truyền thông quốc gia sẽ hỗ trợ thay đổi nhận thức người tiêu dùng, đồng thời tạo sức bật cho ngành.
Như VASEP nhấn mạnh, thị trường nội địa không phải là giải pháp duy nhất nhưng là phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển bền vững. Khi nội địa trở thành “thành trì dài hạn”, ngành cá tra có thể giữ được dòng tiền, duy trì sản xuất, bảo vệ người nuôi và ổn định việc làm, đồng thời giảm sự phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu vốn nhiều biến động. Đó là hướng đi chiến lược để biến cá tra từ mặt hàng xuất khẩu tỷ đô thành món ăn quen thuộc trên bàn ăn gia đình Việt Nam.
