Đường Lâm là ngôi làng cổ hiếm hoi còn bảo tồn gần như nguyên vẹn cấu trúc truyền thống của một làng Bắc Bộ

Dấu ấn ngàn năm trên đất tổ làng Việt

Cách trung tâm Hà Nội khoảng 50km, Đường Lâm là ngôi làng cổ hiếm hoi còn bảo tồn gần như nguyên vẹn cấu trúc truyền thống của một làng Bắc Bộ. Với hơn 400 ngôi nhà cổ xây dựng từ thế kỷ XVII đến XIX, ngôi làng này trở thành làng “Cổ trấn” đầu tiên ở Việt Nam được Nhà nước công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa Quốc gia (năm 2006).

Vật liệu làm nên linh hồn của Đường Lâm chính là đá ong – thứ đá nâu đỏ được hình thành từ đất bazan qua hàng triệu năm, vừa bền chắc vừa mang sắc trầm ấm đặc trưng. Từ những bức tường, cổng làng, giếng cổ đến những nếp nhà gỗ lim phủ rêu, đâu đâu cũng ánh lên gam màu của thời gian, gợi cảm giác vừa cổ kính vừa gần gũi.

Dưới tán đa già giữa sân đình, tiếng cười nói của người dân vang lên trong trẻo, hòa vào mùi khói bếp chiều, tạo nên khung cảnh dung dị mà ấm áp – một nét đẹp hiếm hoi còn sót lại giữa nhịp sống hiện đại.

Không chỉ giữ gìn gần như nguyên vẹn kiến trúc cổ, Đường Lâm còn là quê hương của hai vị vua Phùng Hưng và Ngô Quyền – những anh hùng dân tộc đã ghi dấu trong sử Việt bằng những chiến công hiển hách. Chính vì vậy, mỗi con ngõ, mái đình, bến nước nơi đây đều thấp thoáng dấu vết của lịch sử, khiến du khách như được bước ngược dòng thời gian, trở về với “nôi văn hóa xứ Đoài” – vùng đất lưu giữ cốt cách và hồn cốt Việt.

Trải nghiệm nhịp sống yên bình giữa lòng làng cổ

Nếu ở phố thị, con người quen với tiếng xe cộ và nhịp sống vội vàng, thì ở Đường Lâm, thời gian dường như trôi chậm lại. Con đường gạch đỏ dẫn vào làng đưa bước chân du khách len qua hàng cau thẳng tắp, giàn trầu xanh ngắt và hương rơm nồng nàn trong gió. Trên sân gạch, lũ trẻ ríu rít nô đùa; ngoài ngõ, người lớn thong thả đạp xe chở thúng rau ra chợ; còn những cụ bà vẫn kiên nhẫn se sợi rơm trước hiên nhà – tất cả tạo nên bức tranh đời thường mộc mạc, bình dị mà ấm áp.

Ở làng cổ Đường Lâm, thời gian dường như trôi chậm lại

Dấu ấn kiến trúc và hơi thở văn hóa xứ Đoài

Đường Lâm không chỉ lưu giữ nếp sinh hoạt truyền thống mà còn nổi bật bởi những công trình cổ đặc trưng của vùng đất xứ Đoài. Trong đó, đình Mông Phụ được xem là linh hồn của làng – trung tâm sinh hoạt văn hóa cộng đồng suốt hàng trăm năm qua. Được xây dựng từ thế kỷ XVIII, ngôi đình vẫn giữ nguyên dáng vẻ cổ kính với kiến trúc gỗ lim chạm khắc tinh xảo, mái cong mềm mại và sân đình rợp bóng đa.

Đình Mông Phụ được xem là linh hồn của làng – trung tâm sinh hoạt văn hóa cộng đồng suốt hàng trăm năm qua

Từ đình Mông Phụ, du khách có thể dạo bước qua những con ngõ đá ong uốn lượn để ghé thăm nhà cổ ông Hùng, bà Dương hay nhà thờ Thám hoa Giang Văn Minh. Ở đó, chủ nhà niềm nở kể chuyện xưa, giới thiệu từng bức hoành phi, câu đối, chiếc chum, cái bát đã được gìn giữ qua nhiều đời. Mỗi nếp nhà là một lát cắt của lịch sử, giúp người đến cảm nhận sâu sắc hơn về truyền thống và bản sắc văn hóa nơi đây.

Hương vị quê trong từng món ăn dân dã

Không chỉ hấp dẫn bởi kiến trúc cổ, Đường Lâm còn níu chân du khách bằng những món ăn đậm hồn quê. Bánh tẻ, chè lam, kẹo dồi, tương, gà mía… những thức quà dân dã mang hương vị giản dị nhưng gói trọn tinh túy của vùng đất xứ Đoài.

Đặc biệt, tương Đường Lâm được xem là linh hồn ẩm thực của làng. Làm từ đỗ tương, gạo nếp và muối, ủ trong chum đất suốt nhiều tháng, loại tương này có vị ngọt đậm, hương thơm đặc trưng và màu nâu sóng sánh như mật. Chỉ cần nếm một giọt tương, người ta như cảm nhận được cả nắng gió, đất trời và tình người của miền quê hiền hòa ấy.

Tương Đường Lâm được xem là linh hồn ẩm thực của làng, làm từ đỗ tương, gạo nếp và muối, ủ trong chum đất suốt nhiều tháng

Giữa làn sóng đô thị hóa lan rộng, Đường Lâm vẫn giữ cho mình nhịp sống riêng – chậm rãi, mộc mạc và đậm đà hồn xưa. Người dân nơi đây kiên trì bảo tồn từng nếp nhà, từng bức tường đá ong, coi đó không chỉ là tài sản vật chất mà còn là ký ức của bao thế hệ. Nhiều ngôi nhà cổ được trùng tu theo nguyên trạng, đường làng, cổng ngõ được chỉnh trang gọn gàng nhưng vẫn giữ nguyên chất liệu truyền thống. Người Đường Lâm không chỉ là chủ nhân của di sản, mà còn là những “người kể chuyện” bằng chính đời sống thường nhật – bằng nụ cười hiền, chén trà quê và những câu chuyện về làng cổ xứ Đoài.

Nhận thấy giá trị đặc biệt ấy, chính quyền địa phương đã chú trọng phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vững, kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và sinh kế. Các lớp tập huấn về nghiệp vụ du lịch, dịch vụ lưu trú, hay chương trình “Mỗi ngôi nhà cổ là một điểm đến” đã giúp người dân có thêm nguồn thu nhập ổn định mà vẫn giữ được bản sắc riêng của làng.

Mỗi ngôi nhà cổ là một điểm đến

Không chỉ dừng ở việc bảo tồn vật chất, Đường Lâm còn gìn giữ những giá trị tinh thần qua các lễ hội và hoạt động văn hóa truyền thống. Lễ hội đình Mông Phụ, hội làng Tết cổ truyền hay các tour du lịch học đường được tổ chức thường xuyên, thu hút đông đảo du khách, đặc biệt là học sinh, sinh viên. Chính từ những trải nghiệm gần gũi ấy, tinh thần “du lịch xanh” – tôn trọng thiên nhiên, con người và di sản – ngày càng lan tỏa, khiến Đường Lâm không chỉ là nơi lưu giữ quá khứ, mà còn là điểm hẹn của tương lai gìn giữ bản sắc Việt.

Mỗi góc nhỏ của Đường Lâm đều phảng phất hơi thở của quá khứ

Mỗi góc nhỏ của Đường Lâm đều phảng phất hơi thở của quá khứ. Từ mái ngói rêu phong, bức tường đá ong đến tiếng chuông nhà thờ xa xa, tất cả hòa quyện tạo nên một không gian vừa cổ kính, vừa thân quen. Đến đây, du khách không chỉ tham quan hay chụp ảnh, mà còn được “sống chậm” – lắng nghe tiếng gió qua rặng tre, tiếng gà gáy ban trưa, để thấy lòng mình như được trở về với những ký ức quê nhà.

Khám phá núi Dành: Điểm du lịch tâm linh và vương quốc sâm nam quý hiếm

Chuyển đổi số – Đòn bẩy đưa du lịch Việt hướng tới hành trình xanh